Ինչպես կազդի Թրամփի ընտրությունը Հարավային Կովկասի վրա

Միլիարդատեր Դոնալդ Թրամփի հաղթանակը նախագահական ընտրություններում անակնկալ էր բոլորի համար: Չնայած մեկուսանալու իր հակվածությանը՝ ԱՄՆ նոր նախագահը հարկադրված է լինելու զբաղվել միջազգային քաղաքականության առանցքային հարցերով: Այդ թվում՝ Հարավային Կովկասով:

Հարավային Կովկասի ամբողջ քաղաքական ու տնտեսական էլիտայի հայացքներն ուղղված էին Հիլարի Քլինթոնին: Նրա քաղաքական ծրագիրը կանխատեսելի էր: Նա կշարունակեր իր նախորդներին: Նա ձգտում էր զսպել Ռուսաստանի ազդեցությունը, այդ թվում՝ Կովկասում: Նա նպատակադրվել էր վերջ դնել ուկրաինական ճգնաժամին ու Բաշար Ասադի աջակցությանը:
Հարավային Կովկասում դա, հավանաբար, կարտահայտվեր տարածաշրջանում ամերիկյան ներկայության ուժեղացմամբ, մասնավորապես՝ Վրաստանում: ԱՄՆ-ը այդ երկրի վրա քաղաքական, տնտեսական և ռազմական մեծ խաղադրույք է արել: 2004-ին Վաշինգտոնն աջակցեց «վարդերի հեղափոխությանը», որ իշխանության բերեց արևմտամետ նախագահ Միխեիլ Սաակաշվիլուն: Այդ շրջադարձը Ռուսաստանի հետ պատերազմի պատճառ դարձավ 2008-ի օգոստոսին, որ ավարտվեց Թբիլիսիի պարտությամբ և Մոսկվայի կողմից Աբխազիայի ու Հարավային Օսիայի ճանաչումով:

Տարածաշրջանի մյուս երկու երկրները ևս ներգրավված են ՌԴ-ԱՄՆ մենամարտում: Հայաստանը Մոսկվայի գլխավոր դաշնակիցն է տարածաշրջանում: Ադրբեջանը վարում է ավելի անկախ արտաքին քաղաքականություն: Բաքուն ակտիվորեն Մոսկվայից զենք է գնում, բայց հրաժարվում է անդամակցել ԵԱՏՄ-ին, որի անդամ է Երևանը 2015-ի հունվարի 2-ից: Ադրբեջանը նշանակալից ֆինանսական համաձայնագրեր ունի ԵՄ-ի հետ, ում վաճառում է իր բնական պաշարները: Total-ը, ENI-ին և British Petrolum-ը Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան նավթատարի գլխավոր բաժնետերերից են, որ ադրբեջանական նավթը Թուրքիայով հասցնում է Եվրոպա: Իրենց բաժնեմասերն ունեն և երեք ամերիկյան ընկերություններ՝ Chevron-ը, ConocoPhillips-ը և Amerada Hess-ը: Սակայն Ադրբեջանի և ԱՄՆ-ի հարաբերությունները բավականին լարված են: Բաքուն մեղադրում է Վաշինգտոնին միջամտության և ապակայունացման ձգտումների մեջ նոր «գունավոր հեղափոխությամբ», ինչպես եղել է Վրաստանում ու ՈՒկրաինայում: Բայց երկու երկրների տնտեսական շահերը բարձր են մարդու իրավունքների պաշտպանությունից: Նրանց սիմվոլն է դառնում օլիգարխ Անար Մամեդովը, որ սերտ կապեր է պահպանում ամերիկյան ու ադրբեջանական լոբբիի հետ:

Ամբողջ աշխարհը սպասում էր ընտրություններում Հիլարի Քլինթոնի հաղթանակին, այսինքն՝ քաղաքականության մեջ ավելի շատ ինտերվենցիայի: Դոնալդ Թրամփը, ակներևաբար, աղոտ պատկերացումներ ունի միջազգային քաղաքականության մասին, նախընտրելու է ուշադրության կենտրոնում պահել ԱՄՆ-ի ներքին իրավիճակը: Նա, օրինակ, հայտարարել է, որ Բաշար Ասադը պետք է պահպանի իշխանությունը, որ գնդապետ Քադաֆիին պետք չէր կպչել: ԱՄՆ նոր նախագահը մտադիր է պայմանավորվել Ռուսաստանի հետ, ցանկանում է վերանայել ՆԱՏՕ-ի բյուջեն ու դերը: Նա անկանխատեսելի է և ակնհայտորեն չի հետևում «խաղի կանոններին», ու դա Հարավային Կովկասի քաղաքական ղեկավարության համար անորոշության գործոն է: Լավ հասկանալու համար Հարավային Կովկասի երեք երկրների նախագահների շփոթվածությունը, պետք է ծանոթանալ ԱՄՆ նոր նախագահին նրանց շնորհավորական ուղերձներին, որ շատ խոսուն են ԱՄՆ-ից սպասելիքների առումով: Վրաստանի նախագահ Գեորգի Մարգվելաշվիլու համար գլխավորը աջակցությունն է Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում և ՆԱՏՕ-ին անդամակցության մեջ: Դա նշանակում է Վրաստանում ԱՄՆ-ի քաղաքականությունը պահպանելու խնդրանք, փոփոխություններից Մարգվելաշվիլին կցանկանար խուսափել: Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը շեշտը դնում է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբում ԱՄՆ-ի միջնորդական դերին, նա առիթը բաց չի թողել հիշեցնելու, որ երկրի տարածքի 20 %-ը հայ անջատողականների վերահսկողության տակ է:

Բաքուն հույս ունի, որ ԱՄՆ-ը կպաշտպանի իր տարածքային պահանջները: Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանի ուղերձն առավել մշուշոտ է: Նա ողջունում է նոր նախագահի «փորձը» և երկու երկրների սերտ հարաբերությունները: Հայաստանի դիրքորոշման առանձնահատկությունը նրա մեծ և ազդեցիկ սփյուռքն է, որ կամուրջ է երկու պետությունների միջև և մեծ մասամբ աջակցել է Հիլարի Քլինթոնին: Սակայն Հայաստանի կառավարությունը կարող է միայն շահել ԱՄՆ-ի ու ՌԴ-ի հարաբերությունների բարելավումից: ԱՄՆ-ի հայկական սփյուռքը ակնկալում էր, որ Քլինթոնը կնպաստի Թուրքիայի ու Հայաստանի հարաբերությունների բարելավմանը, մասնավորապես հայերի ցեղասպանության ճանաչմանը Թուրքիայում: Անհիմն հույսեր՝ Վաշինգտոնի համար ամենագլխավորը Թուրքիայի հետ լավ հարաբերությունները պահպանելն է:

Առաջիկայում ԱՄՆ-ի քաղաքականությունը Կովկասում չի փոխվի, բայց տարածաշրջանը Թրամփի գերակայությունների մեջ չի մտնում, որ ամենատարբեր սցենարների դուռ է բացում հեռավոր ապագայում: Գիտի՞ Թրամփը Կովկասը: Մի քիչ: Իր բիզնես ծրագրերում նա դիտարկում էր շքեղ հյուրանոցների կառուցում Վրաստանում ու Ադրբեջանում: Երկու նախագծերն էլ ոչինչ չտվեցին, բայց Թրամփի ընտանիքը ծանոթացավ տարածաշրջանի տնտեսական ու ռազմավարական հարցերին: Ռեսուրսներից աղքատ Հայաստանը, որի տնտեսությունը քայքայում է իշխանական էլիտայի կոռուպցիան, ակնհայտորեն, երբեք չի հարուցել նյույորքցի մագնատի հետաքրքրությունը: Փաստացի՝ նա դատում է որպես ներդրող, ոչ թե քաղաքական գործիչ: Դա բացատրվում է նրա միլիարդատիրոջ ու բիզնեսմենի կարգավիճակով և անկանխատեսելի է դարձնում այն համաշխարհային գերտերության աշխարհաքաղաքականությունը, որի նախագահն է նա դարձել:
Մաքսանս ՍՄԱՆԻՈՏՈ, Le Journal International, Ֆրանսիա

Հ.Գ. Դոնալդ Թրամփի նախագահության հետևանքները համաշխարհային քաղաքականության ու հատկապես Հարավային Կովկասի իրավիճակի վրա, առեղծված է, որի լուծումները հայտնի չեն և Դոնալդ Թրամփին: Ընդունեք, որ հաղթանակը ԱՄՆ նախագահական ընտրություններում առաջին հերթին անակնկալ էր հաղթողի համար և մինչև պաշտոնակալությունը նա բազում հարցեր պիտի պարզի ու իր համար որոշումներ կայացնի: Ժամանակն է՝ Դոնալդ Թրամփին այլևս չընկալելու իր նախընտրական կերպարի մեջ: Նա գերտերության նախագահն է դարձել, որը ունի ոչ միայն խնդիրներ ու նպատակներ, այլև միջազգային պարտավորություններ: Առաջիկա չորս տարիներին համաշխարհային քաղաքականության տրենդը փոփոխություններն են՝ սկսած Բրեկզիտից մինչև համաեվրոպական ընտրություններ: Գլոբալ աշխարհը փոխվում է՝ օրեցօր արագություն հավաքելով և պետք չէ վախենալ ոչ փոփոխություններից, ոչ արագությունից: Իշխող էլիտաների անխուսափելի փոփոխությունը ևս տրենդ է, որի պատճառը նրանց վարած քաղաքականության մեջ է՝ հարցերը լուծելու փոխարեն հետաձգելու քաղաքականությունը սպառել է իրեն: Պատահական չէ, որ փորձագետները վերջին տասնամյակի համաեվրոպական խնդիր էին համարում լիդերների չգոյությունը: Դոնալդ Թրամփը, իհարկե, նախ և առաջ շեշտը կդնի ԱՄՆ-ում իրավիճակի փոփոխության վրա, հետո նոր կանդրադառնա միջազգային խնդիրներին: Պատահական չէ, որ ԳԴՀ կանցլեր Անգելա Մերկելը չորրորդ անգամ առաջադրվելու որոշումն ընդունեց ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբամայի հետ Բեռլինում քննարկումներից հետո: Եվրոպան փորձելու է ինքնուրույն դառնալ՝ կորցնելով ԱՄՆ-ին՝ իբրև կարգադրիչի:

Կփոխվե՞ն ԱՄՆ-ՌԴ հարաբերությունները: Կհանի՞ Դոնալդ Թրամփը ՌԴ պատժամիջոցները, կվերականգնի՞ նորմալ հարաբերությունները ՌԴ-ի հետ, թերևս այնքանով, որ վերանա առճակատումը: Պետք չէ սպասել ԱՄՆ քաղաքականության փոփոխություն Հարավային Կովկասում՝ տարածաշրջանը Ռուսաստանին «նվիրելու» տեսքով՝ այլ տարածաշրջանի հետ փոխանակման հիմքով: Աշխարհի յուրաքանչյուր անկյուն իր գինն ու արժեքն ունի: ԱՄՆ նոր նախագահը ստիպված է քաղաքական գործիչ դառնալ, բայց դա չի նշանակում, որ նա դադարելու է բիզնեսմեն լինել, իսկ բիզնեսում «նվիրատվություններ» ու փոխանակումներ ընդունված չեն՝ շահավետ չէ:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ